De zwarte wake-up call

Une réaction de Miriyam Aouragh au vote "immigré":

Is er niet ook een 'zwarte middelvinger' richting de analisten, die niet verder dan hun blanke neus kunnen kijken, nodig?
Een schok! Een aardbeving! We hadden dit niet verwacht, oei oei oei... Sterker nog, volgens Scheffer en Sommers is dit juist een bevestiging van de allochtone -etnische politiek- zucht naar segregatie. En moeten we i.p.v. een gevoel van progressie bij de verkiezingsuitslagen toch vooral niet de inmiddels saaie doem-scenarios over de multiculturele samenleving vergeten.
Jeetje, wat jammer zeg, alle energie, geld, die arme onderzoeksassistenten die hun scriptie er al over begonnen te schrijven, en waardevolle tijd van de professoren was dus eigenlijk voor niets? Niet eens een ere-plaatsje bij Nova of Barend & van Dorp om met een superieur air en brede glimlach te bevestigingen wat de 'wetenschap' al verwacht had? Dan maar de wereld op zijn kop zetten zoals Scheffer om de (aftakelende) ereplek in de Nederlands politiek-wetenschappelijke niche te kunnen behouden.
Ach, ik heb geen grijntje medelijden, boontje komt om zijn loontje. Zolang politicologen, sociologen of andere 'allochtone experts' de migrant vooral als migrant, dus vanuit de psychologie dat ze anders zijn dan blanke Nederlanders in hun doen & laten, emoties, besluiten, en -godverdomme wat een lef- zelfs stemgedrag benaderen, dan zullen ze 'verbaasd', 'geschokt' en in 'de war' blijven. Toch nog blijven volhouden hoor, want 'het maatschappelijk middenveld heeft kennelijk een cruciale rol gespeeld' volgens Tillie. Nee, neem van mij aan, niet de traditionele allochtone organisaties met nauwelijks achterban of legitimiteit hebben allochtonen 'wakker geschud' en ze naar de PvdA, GL of SP verwezen. Immers, alsof niet de groeiende zelfemancipatie onder de tweede en derde generatie allochtonen, niet de reactionaire Haagse politiek, niet het extreem rechtse beleid van Verdonk en te vaak stilzwijgende medeplichtigheid onder alle partijen, niet de kennis en het zelfbewustzijn dat links-progressieve politiek uiteindelijk beter is voor de postitie van marginalen e.a. onderklassen, niet de woede over Nederlands' enthousiaste afbraakbeleid en kapitulatie voor Bush's politiek in het Midden Oosten. Neen, dit heeft waarschijnlijk niet de hoge opkomst verwezenlijkt en een vuist gemaakt onder zwart EN wit. Ja, want ook 'wit' heeft massaal op links gestemd, maar daar kan geen etnische analyse over gemaakt worden want die zijn, zoals Anja Meulenbelt terecht bekritiseerde, vooral neutraal, kleurloos, belangenloos.
Het is idee is dus dat allochtone kiezers geen zelfstandig denkende burgers zijn die o.b.v politieke analyses en sociaal-economische belangen keuzes maken. Het zijn vooral gekleurde mensen die met een gesubsidieerde stok het stemhokje in geslagen moeten worden en uiteindelijk vanuit een tribaal reflex op de 'eigen soort' stemmen. Ik ben niet getreurd hoor, want Nederland heeft nog maar het begin van de nieuwe politisering gezien. De gevestigde orde zal nog veel harder met de allochtone emancipatiestrijd geconfronteerd worden. Nee, niet zoals ze soms lijken te hopen ala Mohammed B, maar juist een grassroots progressieve confrontatie. En zoals Radhakishun al zei, misschien moet de regering vooral zo doorgaan, het versneld dit proces alleen maar!
Miriyam Aouragh
Samen tegen Racisme

___________________

De zwarte middelvinger
Het komt niet dagelijks voor dat Jean Tillie in totale verbijstering naar de resultaten van zijn eigen onderzoeken zit te staren. Maar woensdag was het zover. Hij zag de cijfers van het onderzoek naar het stemgedrag van allochtone Nederlanders en geloofde zijn ogen niet, toen hij constateerde dat bij de gemeenteraadsverkiezingen van dinsdag in Amsterdam, Rotterdam, Arnhem en Breda 81 procent van de allochtone kiezers op de PvdA had gestemd.
'Ik ben er nog maar nauwelijks van bekomen', zegt Tillie. 'Toen ik de resultaten zag, dacht ik echt: wat is hier aan de hand?' Jean Tillie is onderzoeker bij het Instituut voor Migratie en Etnische Studies (IMES) in Amsterdam. Behalve hij waren er wel meer mensen die zich afvroegen wat er precies aan de hand was, dinsdag. Binnen de partijen die mede door de allochtone stemmers naar de buitenste duisternis van de oppositie werden verwezen natuurlijk, maar ook bij de winnaars. En bij de opiniepeilers, die er weer eens flink naast zaten.
De allochtone stem verraste in de grote steden de lokale politiek. Het was alsof een zwarte hand zich tot een vuist balde, zo hard op de tafel sloeg dat de glazen ervan rinkelden en alle aanwezigen geschrokken opkeken.
Pardon?
'Luister!', zei de kiezer met de vuist. 'Wij zijn er ook nog!'
Tillie rekende uit dat de PvdA in Amsterdam van de twintig zetels er zeven dankt aan de allochtone kiezers. PvdA-wethouder Ahmed Aboutaleb kreeg 46.216 stemmen, bijna elfduizend meer dan zijn autochtone lijsttrekker, Lodewijk Asscher. In Rotterdam was de stem van de nieuwe Nederlander doorslaggevend in het verlies van Leefbaar Rotterdam ten opzichte van de PvdA. Maar niet alleen de 'blokstem' voor de partij van Wouter Bos was opvallend, ook de opkomstpercentages onder allochtonen waren hoger dan verwacht. In Amsterdam Zuidoost, de voormalige Bijlmer, steeg de opkomst van 17 procent de vorige keer naar 39 procent nu. In Rotterdam ging liefst 55 procent van de Marokkanen naar de stembus, maar een paar procent onder het landelijke opkomstpercentage.
In Amsterdam kwam 44 procent van de Turkse hoofdstedelingen opdagen. In de vier onderzochte steden stemde 44 procent van de Turkse allochtonen, 40 procent van de Marokkanen en 30 procent van de Surinamers en Antillianen: getallen die beduidend hoger lagen dan vier jaar geleden. In totaal lag het opkomstpercentage van de nieuwe Nederlanders op 37. Inderdaad, wat was hier aan de hand? Welke opstandige geest had zich meester gemaakt van het tot dusver tamelijk apathische en niet erg tot een stembusgang genegen allochtone electoraat?
'Er is de laatste jaren een naargeestige sfeer ontstaan rond allochtonen', zegt Melek Usta. 'Het is die tone of voice, het zijn de ongelooflijk polariserende teksten van iemand als minister Verdonk. Die maken dat mensen hebben gedacht: we moeten onze stem laten horen, we willen een punt maken. Dat hebben ze nu gedaan. Ze zeggen niet meer: kijk ons nou zielig zijn. Maar wel: hou ermee op ons in het verdomhoekje te zetten.' Usta is, behalve directeur van het arbeidsbemiddelingsbureau Colourful People, ook directeur van de Stichting Tannet, wat staat voor Turks Academisch Netwerk, een verband van hoog opgeleide Turkse Nederlanders, die ernaar streven Turken en andere allochtonen een nadrukkelijker rol te geven in de samenleving. Ze zegt: 'We willen niet alleen maar toeschouwer zijn, maar ook een speler in het veld.' Met instemming zag Usta dan ook dat de allochtone kiezer afgelopen dinsdag nadrukkelijk zijn gezicht liet zien: stemmen is meespelen. 'Ik ben hier absoluut heel blij mee. Je voelt dat er een beweging gaande is, dat steeds meer allochtonen niet meer aan de zijlijn willen staan, en denken: mijn opinie doet er ook toe. Ik merk het om me heen. We kruipen uit de slachtofferrol. Een groeiende groep allochtonen vertoont steeds meer zelfbewustzijn en wil de eigen mening uitdragen. Dat is echt heel breed gaande.'
'Dit is de revolutie van de niet-bekrompenen', zegt advocaat en tv-maker Prem Radhakishun. Hij liet voor de verkiezingen geen gelegenheid onbenut om de 'gekleurde Nederlanders' naar de stembus te praten. De bekrompenen, zegt hij, zijn de mensen die 'de allochtoon alleen maar afschilderen als een probleem.' Tijd voor een krachtig signaal, vond hij. 'Wij wonen in dit land. En de regering van een land is er voor iedereen. Maar deze regering zegt tegen de immigrant: Jij bent een kankerlijer. Ze doet er alles aan mensen het gevoel te geven dat ze niet welkom zijn. En die pikken dat niet meer.'
Jean Tillie denkt dat de rol van 'het maatschappelijke middenveld' cruciaal is geweest, in de verrassende ontwikkelingen. Allerhande etnische organisaties riepen de nieuwe Nederlanders op te gaan stemmen, 'en dat heeft kennelijk gewerkt'. 'De gangbare gedachte is vaak dat die organisaties de integratie belemmeren. Maar dat is onjuist. Zij bevorderen de betrokkenheid, leiden hun mensen op tot burgers. Ze stimuleren de oriëntatie op de samenleving, en daarmee bevorderen ze ook de integratie.' Melek Usta wijst naar het grotere aantal kandidaten van allochtone komaf, als een van de oorzaken van de hoge opkomst. 'Die hebben de mensen opgezocht in de koffiehuizen en de cafés. Dat heeft ertoe geleid dat mensen zich vertegenwoordigd voelen en hen aangezet te gaan stemmen.'
John Leerdam, Kamerlid voor de PvdA van Surinaams-Antilliaanse afkomst, is als een van de weinigen niet verrast. Hij voelde het al aankomen toen hij voor de verkiezingen in de studio zat bij een lokale Rotterdamse radiozender. 'Ik riep de luisteraars op te gaan stemmen, de enige manier om te laten merken wat ze vonden van het integratiebeleid van Leefbaar Rotterdam.' Een onnodige oproep, bleek uit de stroom telefoontjes die onmiddellijk daarop volgde: 'Maakt u zich geen zorgen, meneer Leerdam. Hoezo gaan wij niet naar de stembus? Wij weten heus wel wat democratie is. Wij gaan ze een pak slaag geven! Ze krijgen een lesje!' Die revolutionaire sfeer voelde Leerdam ook wanneer hij thuis in Amsterdam Zuidoost naar de markt ging. 'Ik kon nauwelijks doorlopen. Ellenlange verhalen van iedereen: We worden in een hoek gedrukt, waarom doet die Verdonk zo negatief over ons?'
Radhakishun: 'Het beleid van Verdonk werkt! De zwarten zijn nog nooit zo politiek geëngageerd geweest. Ik wil haar en Balkenende bedanken voor de grootste opkomst onder gekleurde Nederlanders ooit.'
Begin dit jaar onderzocht het bureau Motivaction in opdracht van Forum, het instituut voor multiculturele ontwikkeling, het opkomstgedrag en de opkomstmotieven van 'Nieuwe Nederlanders' voor de gemeenteraadsverkiezingen. Een van de vragen luidde hoe de verschillende groepen de verhouding tussen allochtonen en autochtonen beoordeelden. Van de Turken omschreef 59 procent de verhouding als slecht of zeer slecht. Bij de Marokkanen was dat zelfs 80 procent. In dat onderzoek werd al voorspeld dat de opkomst hoger zou zijn dan gebruikelijk, al twijfelde onderzoeker Tillie daaraan toen nog. Maar hij kreeg ongelijk. Voor het eerst, denkt Paul Brassé van Forum, is de onvrede over het integratiedebat nu vertaald in stemgedrag. 'Er is sprake van iets nieuws. Absoluut. De allochtone stem klinkt luider en linkser dan ooit. Voor het eerst hebben allochtonen zo nadrukkelijk links gestemd, en dan met name op de PvdA. Ze hebben een statement afgegeven. Het moet worden gezien als een afrekening met vier jaar overheidsbeleid. Dat heeft te maken met het debat over de islam, met al die uitspraken over de achterblijvende integratie.'
Voetballer Mohammed Allach, die met zijn stichting MaroquiStars de integratie probeert te bevorderen, is door PvdA-leider Bos gepolst voor een positie op de lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen. Hij denkt dat afgelopen dinsdag niet alleen een proteststem tegen de toon van het integratiedebat heeft geklonken. 'Zoveel verschil is er niet, tussen allochtonen en autochtonen. Ook veel allochtonen maken zich zorgen over hun inkomen, over de gezondheidszorg. Ook zij voelen het kabinetsbeleid gewoon in hun portemonnee.'
Paul Brassé: 'Veel allochtonen bewegen zich op de armoedegrens. Die behoren dus tot het traditionele electoraat van de PvdA.' De uitslag van dinsdag heeft hoe dan ook een grote symbolische betekenis, zegt Jean Tillie. 'Het allochtone electoraat realiseert zich nu dat het een machtsfactor is.' En de politiek is er achter gekomen dat er een allochtoon electoraat bestaat. 'Tot dusver werd dat sterk onderschat. Ook door een partij als de PvdA. Die hebben ook nooit een bewuste keuze voor de allochtone stem gemaakt. Ze waren dinsdag totaal verrast.'
Volgens Tillie herhalen de gebeurtenissen van 2002 zich, zij het in gespiegelde vorm. Toen ontdekte de politiek een autochtoon vergeten electoraat, voltrok zich een revolutie in Rotterdam en stormde de LPF met 26 zetels triomfantelijk de Tweede Kamer binnen. 'Nu is het besef doorgebroken dat er een vergeten allochtoon electoraat is en dat je daarmee als partij rekening moet houden.' Sommige partijen kregen dat al tijdens de campagne in de gaten. Brassé: 'Pastors had in Rotterdam de peilingen gezien, en kwam plotseling met een mea culpa. Maar dat was wat laat.' Bij de Kamerverkiezingen van volgend jaar een paar Nieuwe Nederlanders hoog op de kieslijst zetten is niet voldoende, om mee te doen in het gevecht om de allochtone stem, denkt Tillie. Uit onderzoek blijkt dat de nieuwe Nederlander niet in de eerste plaats voor kandidaten uit zijn eigen etnische groep kiest, maar eerst naar de partijprogramma's kijkt. 'Die gaan, voor zover allochtonen ter sprake komen, nu alleen maar over sociale cohesie en culturele verschillen. Er staat meestal niets in over de problemen waarmee allochtonen te maken hebben, zoals werkloosheid. Wil je als partij allochtonen aanspreken, dan moet je daaraan ook aandacht besteden.'
Al was het maar uit pragmatische overwegingen. Tillie: 'Van alle allochtonen zegt 30 procent dat ze zich best kunnen voorstellen dat ze op de VVD zouden stemmen.' Maar dan moet die partij wel wat te bieden hebben. Leerdam: 'Ik kom VVD'ers tegen die zeggen: ik stem niet meer op de partij van Verdonk, want dan verloochen ik mezelf.' Radhakishun: 'Ik verlang zo naar iemand die mij met mijn getinte huidskleur niet ziet als een vijand, maar als een broeder. Die zegt: Prem, je bent soms een klerelijer, maar je bent welkom.'
Ongetwijfeld hebben de gemeenteraadsverkiezingen de partijen wakker geschud: er valt wat te halen, onder de nieuwe Nederlanders. 'Wij zullen deze uitslag goed analyseren', zegt Wim van de Camp, oudgediende in de CDA-Tweede-Kamerfractie. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat naar schatting een half miljoen allochtonen die wél stemrecht hadden bij de lokale verkiezingen, dat straks niet hebben als het om de Tweede Kamer gaat. De allochtone stem is in 2007 goed voor zo'n vijf Kamerzetels, schat Jean Tillie. Maar als het net zo'n blokstem wordt als deze week, kan die voor de PvdA wel de overwinning betekenen. Leerdam wrijft zich hoopvol in zijn handen: 'Dit is een trend die niet meer is te stoppen. De mensen hebben nu gezien dat ze het verschil kunnen maken.'
Brassé voorspelt 'een nieuw bewustzijn' onder allochtonen. 'Ze hebben gezien wat het heeft opgeleverd. Als je ontevredenheid omzet in actie, kun je iets bereiken. Thuisblijven heeft geen zin, dat is nu wel doorgedrongen, denk ik.' Misschien, denkt Melek Usta, vormen de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2006 een waterscheiding. 'Je hoeft niet hoogbegaafd te zijn om te zien dat mensen genoeg hebben van de polarisatie.' Het zou kunnen, denkt ze, dat de toon in het maatschappelijk debat gaat veranderen, minder hard gaat worden. 'Als we maar niet teruggaan naar de jaren zeventig en tachtig, naar het pamperen.'
Want wat je ook van de afgelopen vier jaar kunt zeggen, hoe hard en negatief de toon jegens de nieuwe Nederlanders ook was, dat heeft in elk geval één opmerkelijk gevolg gehad: de allochtoon is kwaad naar het stemhok getogen en heeft daar verontwaardigd zijn stem uitgebracht. Mohammed Allach noemt de gebeurtenissen rond de gemeenteraadsverkiezingen vooral een uiting van een 'perfect' integratieproces. 'Het feit dat de nieuwe Nederlanders zo massaal zijn gaan stemmen, geeft aan dat ze precies weten hoe onze democratie werkt. Dat de enige manier om effectief te protesteren is, gebruik te maken van je stemrecht.' Prem Radhakishun: 'Ik zeg tegen de regering: ga zo door! De komende veertien maanden moet het allemaal nóg harder. Alle verblijfsvergunningen weigeren! De drempels nog twee keer zo hoog! Dan kan mijn droom, een links kabinet, eindelijk waarheid worden.'
Jean Tillie: 'Dit is het democratische antwoord op het huidige klimaat in Nederland. Op vier jaar harde taal.' Het is een antwoord op de door Pim Fortuyn ingezette en door veel andere partijen overgenomen benadering van de allochtoon: de nieuwe Nederlander als probleem, met bijpassende krachtdadige oplossingen. Tillie: 'Dit is een belangrijk moment. Als we het over allochtonen hebben, hebben we het de laatste tijd alleen maar over fundamentalisme, radicalisering en dat soort kreten. Nu komt daarop het democratische antwoord. Dat is toch precies wat we wilden?'
Artikel van Raoul du Pré en Bert Wagendorp; Copyright: de Volkskrant